‘‘ปญฺจหิ , ภิกฺขเว, ธมฺเมหิ สมนฺนาคโต ภิกฺขุ วิสารโท โหติฯ กตเมหิ ปญฺจหิ? อิธ, ภิกฺขเว, ภิกฺขุ สทฺโธ โหติ, สีลวา โหติ, พหุสฺสุโต โหติ, อารทฺธวีริโย โหติ, ปญฺญวา โหติฯ อิเมหิ โข, ภิกฺขเว, ปญฺจหิ ธมฺเมหิ สมนฺนาคโต ภิกฺขุ วิสารโท โหตี’’ติฯ อฏฺฐมํฯ

9. อุทายีสุตฺตํ

[159] เอวํ เม สุตํ – เอกํ สมยํ ภควา โกสมฺพิยํ วิหรติ โฆสิตาราเมฯ เตน โข ปน สมเยน อายสฺมา อุทายี มหติยา คิหิปริสาย ปริวุโต ธมฺมํ เทเสนฺโต นิสินฺโน โหติฯ อทฺทสา โข อายสฺมา อานนฺโท อายสฺมนฺตํ อุทายิํ มหติยา คิหิปริสาย ปริวุตํ ธมฺมํ เทเสนฺตํ นิสินฺนํฯ ทิสฺวา เยน ภควา เตนุปสงฺกมิ; อุปสงฺกมิตฺวา ภควนฺตํ อภิวาเทตฺวา เอกมนฺตํ นิสีทิฯ เอกมนฺตํ นิสินฺโน โข อายสฺมา อานนฺโท ภควนฺตํ เอตทโวจ – ‘‘อายสฺมา, ภนฺเต, อุทายี มหติยา คิหิปริสาย ปริวุโต ธมฺมํ เทเสตี’’ติ [เทเสนฺโต นิสินฺโน’’ติ (สฺยา.)]ฯ

‘‘น โข, อานนฺท , สุกรํ ปเรสํ ธมฺมํ เทเสตุํฯ ปเรสํ, อานนฺท, ธมฺมํ เทเสนฺเตน ปญฺจ ธมฺเม อชฺฌตฺตํ อุปฏฺฐาเปตฺวา ปเรสํ ธมฺโม เทเสตพฺโพฯ กตเม ปญฺจ? ‘อนุปุพฺพิํ กถํ [อานุปุพฺพิกถํ (สี.), อนุปุพฺพิกถํ (สฺยา. ปี. ก.)] กเถสฺสามี’ติ ปเรสํ ธมฺโม เทเสตพฺโพ; ‘ปริยายทสฺสาวี กถํ กเถสฺสามี’ติ ปเรสํ ธมฺโม เทเสตพฺโพ; ‘อนุทฺทยตํ ปฏิจฺจ กถํ กเถสฺสามี’ติ ปเรสํ ธมฺโม เทเสตพฺโพ; ‘น อามิสนฺตโร กถํ กเถสฺสามี’ติ ปเรสํ ธมฺโม เทเสตพฺโพ; ‘อตฺตานญฺจ ปรญฺจ อนุปหจฺจ กถํ กเถสฺสามี’ติ ปเรสํ ธมฺโม เทเสตพฺโพฯ น โข, อานนฺท, สุกรํ ปเรสํ ธมฺมํ เทเสตุํฯ ปเรสํ, อานนฺท, ธมฺมํ เทเสนฺเตน อิเม ปญฺจ ธมฺเม อชฺฌตฺตํ อุปฏฺฐาเปตฺวา ปเรสํ ธมฺโม เทเสตพฺโพ’’ติฯ นวมํฯ

10. ทุปฺปฏิวิโนทยสุตฺตํ

[160] ‘‘ปญฺจิเม, ภิกฺขเว, อุปฺปนฺนา ทุปฺปฏิวิโนทยาฯ กตเม ปญฺจ? อุปฺปนฺโน ราโค ทุปฺปฏิวิโนทโย, อุปฺปนฺโน โทโส ทุปฺปฏิวิโนทโย, อุปฺปนฺโน โมโห ทุปฺปฏิวิโนทโย, อุปฺปนฺนํ ปฏิภานํ ทุปฺปฏิวิโนทยํ, อุปฺปนฺนํ คมิกจิตฺตํ ทุปฺปฏิวิโนทยํฯ อิเม โข, ภิกฺขเว, ปญฺจ อุปฺปนฺนา ทุปฺปฏิวิโนทยา’’ติฯ ทสมํฯ

สทฺธมฺมวคฺโค ปฐโมฯ

ตสฺสุทฺทานํ –

ตโย สมฺมตฺตนิยามา, ตโย สทฺธมฺมสมฺโมสา;

ทุกฺกถา เจว สารชฺชํ, อุทายิทุพฺพิโนทยาติฯ

(17) 2. อาฆาตวคฺโค

1. ปฐมอาฆาตปฏิวินยสุตฺตํ

[161] ‘‘ปญฺจิเม , ภิกฺขเว, อาฆาตปฏิวินยา ยตฺถ ภิกฺขุโน อุปฺปนฺโน อาฆาโต สพฺพโส ปฏิวิเนตพฺโพฯ กตเม ปญฺจ? ยสฺมิํ, ภิกฺขเว, ปุคฺคเล อาฆาโต ชาเยถ, เมตฺตา ตสฺมิํ ปุคฺคเล ภาเวตพฺพา; เอวํ ตสฺมิํ ปุคฺคเล อาฆาโต ปฏิวิเนตพฺโพฯ ยสฺมิํ, ภิกฺขเว, ปุคฺคเล อาฆาโต ชาเยถ, กรุณา ตสฺมิํ ปุคฺคเล ภาเวตพฺพา; เอวํ ตสฺมิํ ปุคฺคเล อาฆาโต ปฏิวิเนตพฺโพฯ ยสฺมิํ, ภิกฺขเว, ปุคฺคเล อาฆาโต ชาเยถ, อุเปกฺขา ตสฺมิํ ปุคฺคเล ภาเวตพฺพา; เอวํ ตสฺมิํ ปุคฺคเล อาฆาโต ปฏิวิเนตพฺโพฯ ยสฺมิํ, ภิกฺขเว, ปุคฺคเล อาฆาโต ชาเยถ, อสติอมนสิกาโร ตสฺมิํ ปุคฺคเล อาปชฺชิตพฺโพ; เอวํ ตสฺมิํ ปุคฺคเล อาฆาโต ปฏิวิเนตพฺโพฯ ยสฺมิํ , ภิกฺขเว, ปุคฺคเล อาฆาโต ชาเยถ, กมฺมสฺสกตา ตสฺมิํ ปุคฺคเล อธิฏฺฐาตพฺพา – ‘กมฺมสฺสโก อยมายสฺมา กมฺมทายาโท กมฺมโยนิ กมฺมพนฺธุ กมฺมปฺปฏิสรโณ, ยํ กมฺมํ กริสฺสติ กลฺยาณํ วา ปาปกํ วา ตสฺส ทายาโท ภวิสฺสตี’ติ; เอวํ ตสฺมิํ ปุคฺคเล อาฆาโต ปฏิวิเนตพฺโพฯ อิเม โข, ภิกฺขเว, ปญฺจ อาฆาตปฏิวินยา, ยตฺถ ภิกฺขุโน อุปฺปนฺโน อาฆาโต สพฺพโส ปฏิวิเนตพฺโพ’’ติฯ ปฐมํฯ